Mình trồng sen đá đến nay là tròn 7 năm. Mình may mắn được đi nhiều nơi, thăm nhiều vườn, gặp nhiều nghệ nhân mới thấy mỗi người trồng sen đá một kiểu: Người thì trồng bằng sơ dừa ủ cũng sống, người trồng đất thịt cũng phát triển & lên màu đẹp. Vậy phải chăng đất trồng sen đá cũng chẳng quan trọng đến thế?
Thực tế điều quan trọng nhất với sen đá là có một môi trường sống phù hợp. Đất trồng sen đá (giá thể sen đá) cũng chỉ là một biến số điều chỉnh theo sau mà thôi. Mình viết bài này dựa trên kinh nghiệm trồng sen đá ở nhiều nơi, nhiều hướng và cả trên góc độ là một người kinh doanh giá thể sen đá. Rất mong sẽ giúp ích được cho bạn.
Những điều quan trọng quyết định tới đất trồng sen đá
Quan điểm của mình, môi trường – cụ thể là đặt cây sen đá ở chỗ nào mới là quan trọng nhất. Bạn không thể để sen đá trong nhà, trong bóng mát không có nắng được. Khi đó giá thể có đắt tiền cỡ nào thì cũng cây cũng chết thôi.
Hoặc một ví dụ khác thì các bạn trồng cây trên sân thượng full nắng mưa giá thể sen đá sẽ phải khác với các bạn trồng ở ban công nắng chéo 3-4 tiếng/ ngày. Hay trồng cây ở Đà Lạt phải khác ở Sài Gòn chứ, đúng không?
Yếu tố quan trọng thứ 2 ảnh hưởng tới giá thể trồng sen đá là giống cây. Sẽ có những cây cực kì khó chịu, cần một giá thể tinh vi mới sống được, không thì sẽ thối rễ, nấm hay rệp tè le. Nhưng cũng có những loại dễ yêu, dễ chiều giá thể có rẻ tiền một chút cũng ổn.
Nói thế để bạn hình dung ra rằng đất trồng sen đá không phải là tất cả và không có một công thức chuẩn. Môi trường, giống cây và kinh nghiệm chăm sóc sau nhiều lần thất bại sẽ giúp bạn tìm ra được chân lý.
Công thức chuẩn thì không có, nhưng công thức chung thì sẽ có. Phần sau là những chia sẻ dựa trên kinh nghiệm của mình:
Đất trồng sen đá như nào là tốt
Vẫn theo quan điểm trước giờ của mình. Giá thể tốt là giá thể phù hợp với cây, giúp cây phát triển tốt và quan trọng không kém là phù hợp với túi tiền người trồng nữa.
Nhìn chung, có 4 yếu tố tạo nên hỗn hợp đất trồng sen đá tốt là:
- Thoáng khí: Không chỉ với sen đá, bất kì bộ rễ nào cũng cần có một môi trường thoáng khí để dễ dàng “thở” và phát triển
- Thoát nước tốt: Là cây mọng nước nhưng không hề ưa nước, rễ sen đá rất kị với các giá thể ngậm nước, cây sẽ thối rễ & hỏng rất nhanh khi gặp các giá thể này
- Không mầm bệnh: Sen đá và cả xương rồng, những cây mọng nước rất sợ các loại bệnh ở rễ như: tuyến trùng, nấm
- Hợp túi tiền: Sen đá không chê chủ nghèo, chỉ có chúng ta tự nhột mà thôi. Vì thế nếu điều kiện kinh tế không cho phép, luôn có các phương án rẻ tiền hơn mà hiệu quả không hề kém cạnh
Thành phần cấu tạo đất trồng sen đá
Mình chia giá thể sen đá chia làm 02 thành phần chính: nhóm thoát nước (thường là chất vô cơ) & nhóm giữ nước (thường là chất hữu cơ). Tùy theo môi trường đặt cây, cách chăm mà mình mix hai thành phần này với nhau cho phù hợp. Ví dụ:
- Đặt cây ở nơi nhiều nắng thì cần nhóm giữ nước nhiều hơn. Đặt nơi ít nắng thì dùng nhóm thoát nước nhiều hơn
- Ít tưới thì bạn nên trộn nhóm giữ nước nhiều. Nghiện tưới cây/ tưới mỗi ngày thì nên dùng nhóm thoát nước nhiều
Đi sâu vào từng phân loại, mình sẽ cấu trúc theo thứ tự từ giá rẻ, dễ kiếm cho tới giá cao & khó kiếm để bạn dễ dàng theo dõi nhé:
Nhóm giá thể thoát nước tốt:
1, Sỉ than:
- Một nguyên liệu rẻ và dễ kiếm nhất tại VN. Sau một số bước sơ chế (có nhiều hướng dẫn trên youtube) bạn sẽ có một nguyên liệu thoát nước cực tốt và giàu dinh dưỡng
- Nhược điểm của sỉ than là sau một thời gian khoảng 2 – 3 năm nguyên liệu này sẽ bị mục ra & đầm nén xuống làm giá thể chặt và không còn thoáng khí nữa
2, Trấu hun:
- Mình chọn Trấu hun thay vì trấu tươi bởi trấu hun sẽ giảm nguy cơ nấm bệnh, trong khi vẫn đảm bảo độ thông thoáng và thoát nước của giá thể
- Nhược điểm của nguyên liệu này là thời gian mục rất nhanh chỉ khoảng 8 tháng – 1 năm bạn sẽ phải thay giá thể mới. Làm mất công vì khói mù mịt chứ không dễ
3, Perlite (đá trân châu):
- Là một nguyên liệu cấu thành từ rất nhiều hợp chất vô cơ và có pH trung tính. Perlite có tính xốp với các túi khí bên trong, nên có tính thoáng khí rất tốt cho rễ cây
- Perlite có trong đất trồng sen đá có thể phình to ra gấp 10 lần sẽ làm tăng khả năng thoáng khí & thoát nước. Đồng thời perlite không bị mục, đầm nén và có thể sử dụng lại. Mình vẫn hay đổ giá thể cũ (có nhiều perlite) ra phơi khô và dùng lại mỗi khi thay chậu
- Nhược điểm duy nhất của Perlite có lẽ là giá thành. Với giá bán trung bình khoảng 15.000đ/ lít cũng không phải quá cao nếu trồng ít, nhưng với những người trồng nhiều sẽ là một chi phí phải cân nhắc
4, Pumice (đá lông vũ):
- Pumice thường được dùng kết hợp với Perlite trong giá thể trồng sen đá. Vì đã mua perlite rồi tội gì mà không mua thêm Pumice để trộn. Pumice có đặc tính tương tự Perlite, nhưng nặng hơn và có khả năng ngậm giữ dinh dưỡng
- Rễ cây sẽ bám vào các hạt pumice để hút dinh dưỡng và thở thông qua các lỗ khí trên bề mặt. Đồng thời cũng có thể dùng pumice làm một lớp phủ trang trí khi trồng
Nhóm giá thể giữ nước & cung cấp dinh dưỡng:
1, Phân trùn quế:
- Phân trùn quế là một nguyên liệu hữu cơ giàu dinh dưỡng, có thể dùng cho rất nhiều loại cây trồng. Mình thường chỉ dùng phân trùn quế và một lượng rất ít peatmoss (sẽ chia sẻ bên dưới) cho giá thể trồng sen đá
- Dễ kiếm, dễ mua nhưng phân trùn quế cũng có nhược điểm là: có mùi hôi đặc trưng, có tính giữ nước nên có thể làm úng rễ nếu dùng sai tỉ lệ
2, Peatmoss (Rêu than bùn):
- Peatmoss thường được nhập khẩu từ các nước Bắc Âu. Peatmoss cung cấp độ ẩm, môi trường vô trùng. Đồng thời ngăn chặn việc đầm nén làm chặt đất kìm hãm phát triển của rễ
- Giá bán là rào cản chính dành cho những người muốn dùng peatmoss. Trên thị trường có nhiều loại peatmoss với chất lượng tương đương nhau. Dù sao, nó cũng không chiếm tỉ lệ trong giá thể trồng sen đá, nên đầu tư bạn ạ
3, Vermiculite:
- Cũng là một nguyên liệu loại đá khoáng, nhưng đặc tính của Vermi là ngậm và giữ nước rất nhiều. Vì thế mình thường chỉ dùng một lượng nhỏ Vermi trong giá thể
- Để nói về tác dụng chính Vermi, mình sẽ đề cập đến việc nguyên liệu này có rất nhiều vi chất cần thiết để cây cứng cáp & lên màu tốt
Đấy là danh cách các loại nguyên liệu phổ biến khi trồng sen đá, gần đây có xuất hiện nhiều loại nguyên liệu khác như: Đá Masato, Nham Thạch các màu… nhưng bản thân mình không dùng nên không có gì để chia sẻ.
Dưới đây mình xin chia sẻ công thức về giá thể mình hay dùng để trồng cây, hiện cây mình để full nắng mưa (sân vườn nắng từ 9h sáng tới 4h chiều). Mỗi ngày tưới 1 lần, hôm nào mưa thì không tưới:
- Perlite: 35%
- Pumice 40%
- Trùn quế: 10%
- Peatmoss: 10%
- Vermiculite: 5%
- Một lượng nhỏ thuốc tím để chống tuyến trùng rễ, kiến & côn trùng
Như mình đã chia sẻ ở trên, bạn có thể tùy ý thêm bớt tỉ lệ nguyên liệu để phù hợp với môi trường đặt cây và cách chăm cho phù hợp.
Đất trồng sen đá – SOIL MIX 85% đá của Joy Garden luôn ở TOP 1 bán chạy nhất của Shopee!
Một số kinh nghiệm không phải ai cũng biết khi làm đất trồng sen đá:
- Phơi nắng để giệt mầm bệnh: Để tránh các mầm bệnh nấm, rệp, tuyến trùng mình hay dàn đều giá thể ra phơi nắng gắt 3 đến ngày liền (nhiều người muốn nhanh còn bỏ vào nồi hấp) trước khi mang đi trồng cây
- Sử dụng lại giá thể: Để tiết kiệm hơn & cũng chẳng có lí do gì mình phải bỏ đi, mỗi lần thay chậu mới mình đều phơi giá thể cũ 5-7 ngày cho khô hẳn kể cả những rễ cây còn xót lại. Sau đó mang trồng lại như bình thường
- Tất cả các thành phần cùng loại đều có thể thay thế cho nhau, miễn đảm bảo thoát nước & đủ thoáng cho rễ là được. Không cứ bắt buộc phải có cái này, còn thiếu cái kia mới ổn
Đây là bài trong chuyên đề viết về sen đá của mình. Bạn có thể tham khảo thêm các nội dung khác mình chia sẻ dựa trên kinh nghiệm của mình tại đây:
– Cách trồng sen đá – chia sẻ của người trồng sen đá 7 năm
– Hướng dẫn tự trồng tiểu cảnh sen đá tương ứng với từng loại chậu
– Mua SOIL MIX – đất trồng sen đá cao cấp trộn sẵn tại Shopee
Nếu bạn có câu hỏi hay góp ý gì về nội dung bài viết này, vui lòng bấm vào nút “góp ý chuyên môn” bên dưới để mình biết nhé. Chân thành cảm ơn.
